Рашомон эффект гэж юу вэ? Олон кино найруулагч, соёл урлагт нөлөөлсөн Рашомоны түүх юу байсан бэ?

Аливаа найруулагч, кино сонирхогчдын хувьд Рашомоныг үзэх нь зайлшгүй шаардлагатай гэдгийг хэлэх нь илүүц байх. Иймд юун түрүүнд уг эффектийг ойлгохын тулд зохиолыг нь эхлээд  ойлгох нь чухал юм.

Найруулагч Акира Куросава “Рашомон” (1950) киноны дараагаас “Рашомоны эффект” гэсэн нэр томьёо бий болсон. Кино болон Рашомон эффект нь түүхийн туршид тоо томшгүй олон кинонд нөлөөлсөн гэдэг. Rashomon Effect нь кино урлагийг давж гарсан бөгөөд сэтгэл судлал, хууль зүйн аль алинд нь түгээмэл хэрэглэгддэг нэр томьёо болов.

Рашомоны эффект нь нэг үйл явдлыг өөр өөр хүмүүс өөрөөр харах үзэгдлийг хэлнэ. Гол дүрийн Самура нь маш нууцлагаар алагддаг тус киноны дараагаар энэхүү нэр томъёо хэрэглэгдэх болжээ. Гэрч болох хүмүүс тухайн аллагыг өөр өөрөөр тайлбарладаг. Самурагийн эхнэр хэлэхдээ гэмт хэрэгтэн түүнийг хүчиндсэн бөгөөд ухаан алдаад сэрэхэд түүний нөхөр нь нас барсан байсан гэж хэлдэг.

Харин гэмт хэрэгтэн би түүний эхнэрийг өдсөн бөгөөд түүний нөхөр болох самуратай үхтэл нь зодолдсон билээ гэжээ. 

Гэтэл түлээчин аллага болон хүчингийн хэргийг харсан гэж нотолдог. Самурагын сүнс өөрөө өөрийгөө алсан гэж хэлдэг. Киног үзсэний дараагаар хэнийх нь үнэн бэ? гэдгийг олох нь чухал биш харин бидний харж буй зүйлс үнэн үү гэдгийг эргэцүүлэх явдал л байдаг. Уг үзэгдлийг квантын механикийн онолоор тайлбарладаг ба жижиг хэсгүүд хэрхэн болон хаанаас ажиглагдаж байгаа зэргээс хамааран квантын үйл явдлууд нэг дор олон янзаар өрнөж буй мэт харагдах боломжтой гэж тайлбарлажээ.

Энэхүү кино нь зөвхөн сонирхолтой түүх өгүүлээд зогсохгүй хүний нийтлэг зан болох хууран мэхлэлт, эго, дэмий хоосон зүйлээр дүүрэн үнэний эрэл хайгуулыг судалснаараа шүүмжлэгчид болон үзэгчдээс сайн үнэлгээ авч амжилтад хүрсэн юм. Кино урлагийн хамгийн үр бүтээлтэй кино найруулагчдын зарим нь Куросавагийн Рашомон маягийн түүхийг ашиглан өөрсдийн түүхийг өгүүлдэг. 

Одоо ингээд ямар кинонд Rashomon Effect-ийг ашигласныг харцгаая. 

2005 онд гарсан Hoodwinked анимешин дээр улайн малгайтын үлгэрийг арай өөр төрлийн action хувилбар гэчихвэл хэлсдэхгүй байх. Улаан малгайт эмээгийнхээ гэрт иртэл оронд нь чоно хүлээж байдаг. Чонотой эмээг нь юу  болохоор асуухад намайг гэрт орж ирэхэд хэн ч байгаагүй би эмээг чинь мэдэхгүй гэж хэлдэг. Гэтэл эмээ нь ам хөл гар гээд битүү хүлээстэйгээр хувцасны шүүгээнээсээ гарч ирдэг. Яг энэ үетэй зэрэгцэн сүх барьсан модчин залуу цонх хагалаад ороод ирдэг. Үзэгдэл солигдож ойн цагдаа ирсэн байх бөгөөд бүгдэнгээс нь яг юу болсон талаар мэдүүлэг авна. Бүгд өөр өөр зүйл ярих бөгөөд ярианы төгсгөлд тэд эмгэний байранд ирж байгаагаар дуусдаг.

Gone Girl (2014)

Эмийг алга болсоны дараа цаг даа нар түүнийг нөхөр нь хөнөөсөн байх гэж үргэлж тийм байсаар ирсэн гэж дүгнэдэг ч үргэлжлүүлэ мөрдлөгөө явуулдаг. Удалгүй эхнэрийн тэмдэглэлийн дэвтэр олдсоноор нөхөрөөсөө айж гар буу хүртэл худалдаж авсан. Мөн жирэмсэн байсан тухай нь хүртэл мэддэг. Гэтэл нөхөр нь эхнэрээ энэ бүхнийг хийсэн тэр бол аймшигтай хүүхэн мөн түүний үлдээсэн сэжүүрүүдээр дүгнэнэ. Хамгийн сүүлд нь Эм үүнийг яах гэж хийсэн хаанаас эхэлсэн тухай бид мэдэж авдаг.

Megamind 

Баатар байхгүй бол хорон санаатан оршин тогтноход дэндүү уйтгартай биш гэж үү. Өөрийнх нь амьдралыг хулгайлсан гэж үзэж үргэлж түүний анхаарлыг татаж тэмцэлдэхийн тулд хорон арга сэддэг Мегамайндын дайсан Metro Man түүний сүүлийн тулаанд ялагдаж амь үрэгдэж буйг бид киноны эхлэлд хардаг. Гэтэл төгсгөлд бид Метро Менийг амьд гэдгийг өөрийнхөө үхлийг хуурамчаар үйлдсэнийг олж мэддэг. Гэлээ ч ямар ч өөрчлөлт гардаггүй. Эцсийн эцэст Рашомон эффэкт нь эцсийн төгсөлд нөлөөлдөггүйг харж болно.

РАШОМОН ЭФФЕКТИЙГ ЮУНД  ЗОРИУЛАН АШИГЛАХ ВЭ?

Рашомоны кино урлагт үзүүлэх нөлөөг тооцоолоход бэрх, учир нь түүний санаа, техник нь кино бүтээгчид түүхэнд хэрхэн хандах хандлагыг өөрчилсөн. Рашомон эффектийг өнөөдөр юунд ашигладаг вэ?

Зохиолчид өөрсдийн кинондоо Рашомон маягийн өгүүллэгийг хэрхэн ашигласан талаар харцгаая.

1. Зөрчилдөөн

Түүхийн хөдөлгөгч хүчнүүдийн нэг бол зөрчилдөөн юм. Зохиол дахь зөрчил нь үйл явдлыг урагшлуулж, зан чанарыг илчилж, үзэгчдийг кинонд татан оруулдаг. Rashomon Effect нь ижил үйл явдлын талаарх зөрчилтэй тайланд бий болдог ба эдгээрээр дамжуулан үнэнийг эрэлхийлэх нь зохиолын зөрчилдөөний хөдөлгөгч хүч болдог.

Квентин Тарантиногийн шилдэг кинонуудын нэг болох “Усан сангийн нохой” киног авч үзье. Хэлмэгдүүлэлт буруу болсны дараа бүлэг хулгайчид бие бие рүүгээ дайрч эхэлдэг. Бүлэгт хархыг буруутгаж байгаа нь хулгайн гэмт хэрэг хэрхэн буруу болсон тухай мэдээлэл итгэлцэлгүй байдлыг бий болгодог. Энэ нь Тарантиногийн сонгодог загвараар үхлийн үр дагаварт хүргэдэг хурцадмал байдал, зөрчилдөөний нэг хэлбэр юм.

Тарантино Сиэтл Таймс сонинд өгсөн ярилцлагадаа Рашомоны нөлөөг дурдах даа “Энэ бол яг ч Рашомон биш, гэхдээ та дүрүүдийн юу болсныг ярих үед өөр өөр үзэл бодлыг мэдрэх болно” гэж хэлсэн.

Энэ бол Рашомоны хэв маяг нь зөвхөн кино найруулагчдын хуулбарласан стилист арга биш, харин түүхийг тайлбарлах арга барил гэдгийг харуулсан гайхалтай жишээ юм.

2. Найдваргүй өгүүлэгч

Найдваргүй өгүүлэгчийг ашиглах нь өнөөдөр энгийн үзэгдэл мэт санагдаж болох ч 1950 онд киног илүү бодитой талаас нь харуулсан. Энэ нь үзэгчдэд дүрүүдийг байгаагаар нь эсвэл кино бүтээгчид юуг зорьж байсныг харах боломжийг олгосон.

Олон өнцгөөс харсан кинонууд ердийн бус байсан. Гэсэн хэдий ч Куросава Рашомонд найдваргүй өгүүлэгчийг ашигласан нь үзэгчдэд хэрхэн мэдрэх, юунд итгэхийг харуулаагүй юм. Үүнийг үзэгчид өөрсдөө шийдэх ёстой байдаг. Энэ нь Рашомоныг маш сонирхолтой болгодог.

3. Хоёрдмол утгатай төгсгөлүүд

Рашомоны төгсгөлд гэрчүүдийн хэн нь ч найдвартай биш гэдгийг ойлгосон нь хариултаас илүү олон асуултыг бидэнд үлдээдэг. Тухайн үеийн ихэнх кинонууд тодорхой төгсгөлтэй байсан ч Рашомоны төгсгөлд тодорхой шийдэл байгаагүй. Куросавагийн энэхүү уламжлалт бус шийдвэр нь үзэгчдийг үнэхээр юу болсон талаар хэлэлцүүлэгт оруулав.

Онолын хувьд, шийдвэр байхгүй байгаа нь үзэгчдийг сэтгэл хангалуун бус эсвэл бүр урам хугарах ёстой хэдий ч Rashomon Effect нь эсрэгээр нь хийж чаддаг. Хэлэлцүүлэг, тайлбар хийх өрөөг орхисон кредитийн дараа ч гэсэн энэ нь үзэгчдийг татсан хэвээр л байдаг. Энэ нь тодорхой бус төгсгөлийг үүсгэж эсвэл эвдэж чадах зүйл юм.